Gevelstenen in Amsterdam

In 1592 kocht Pieter Taeckes van Molcqueren het lege erf op de hoek van de Oude Waal en de latere 2de Jonkerdwarsstraat, van de lakenkoopman Cornelis Coenezoon en liet er een huis bouwen waarvan de naam aan zijn Friese afkomst herinnerde: Het Wapen van Molqueren. Deze naam is door de eeuwen heen aan dit pand verbonden gebleven. In een koopakte van 27 januari 1680 wordt het pand als volgt beschreven: ”een huijs en erve staande en leggende op de Wael over de Nieuwebantemmerbrug daer t Wapen van Molqueren in de gevel staet, belendend Simon Sieuwertse aen d oostzijde en een gemeene steeg aen de westzijde”.

 

Uit de kohieren van 1742 blijkt dat in dat jaar het hoekhuis bewoond werd door de destillateur J.Sieberge, aangemerkt als een kapitalist met twee dienstbodes en een inkomen van fl. 3000.- . Kennelijk heeft Sieberge of een latere eigenaar/bewoner omstreeks 1760 het pand laten “moderniseren”, en de oude huisnaam in een fraaie rococo-omlijsting gehandhaafd.

 

In de Monumentenlijst van 1928 wordt het als volgt beschreven: “Oude Waal 1. Ingezwenkte halsgevel (XVIII-c) tuitvormige top. Op de top en op de krullen siervazen. Gevelsteen wapen en “Molqueren” (Molkwerum)”.

 

Op een pentekening in het Stadsarchief van kort na 1914, is het hoekhuis in de beschreven staat te herkennen, zo ook op een foto uit ca. 1900.

 

In de jaren 1925-1939 werd de buurt tussen Oude Waal en de Recht Boomssloot gesaneerd. Het grootste deel van de verkrotte bebouwing van de Jonkerstraat en de Ridderstraat en de beide dwarsstraten werd afgebroken en aan de verbrede dwarsstraten die de namen Lastageweg en Montelbaansstraat kregen, verrezen strakke saaie woonblokken.

 

De panden Oude Waal 1, 2 en 3 werden afgebroken. Op de plek van Oude Waal 1 verrees geen nieuwe bebouwing, het vrijgekomen perceel werd gebruikt om de smalle Tweede Jonkerdwarsstraat te verbreden. Op de plek van de afgebroken panden Oude Waal 2 en 3 verrees een strakke, vier ramen brede tuitgevel van vier verdiepingen. Op de begane grond was het cafe-biljard De Scheepvaart gevestigd. De 18de eeuwse gevelsteen met het wapen van Molqueren uit nr. 1 kreeg een plek boven de pui van het café op nr. 2. Huisnummer 3 was vervallen.

 

Ruim 40 jaar later, omstreeks 1968-1974 verschenen er weer slopers in de buurt. In verband met de aanleg van de oostlijn van de Metro moesten er grote delen van de Lastagebuurt tegen de grond, waaronder ook de bebouwing aan de beide zijden van de Lastageweg. Het in 1938 gebouwde café De Scheepvaart viel ook onder de slopershamer en de oude gevelsteen werd opgeslagen bij Monumentenzorg.

 

Nadat de ondergrondse metrowerkzaamheden waren voltooid verrees in 1987 op de hoek van de Oude Waal en de Lastageweg het huidige woonblok. Aanvankelijk bleef de steen bij Monumentenzorg, stond zelfs een tijdje opgesteld in het Gemeentearchief op de Amsteldijk, maar werd omstreeks 1970 herplaatst boven de ingangspartij van het hoekpand.

​

In het najaar van 2009 gaf woningstichting Y-mere toestemming aan de VVAG om Wil Abels het prachtige rococo-cartouche van dikke verflagen te ontdoen en het wapen van Molkwerum in de juiste heraldische kleuren te schilderen.

​

(Tekst: Onno Boers / Foto: Frank Lucas-Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen)